เทโลเมียร์คือส่วนปลายของโครโมโซมที่ทำหน้าที่ปกป้องสารพันธุกรรมจากความเสียหาย โดยเทโลเมียร์จะสั้นลงทุกครั้งที่เซลล์มีการแบ่งตัว ซึ่งสามารถใช้เป็นตัวบ่งชี้อายุทางชีวภาพได้ งานวิจัยในช่วงหลังได้ชี้ให้เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่างการสั้นลงของเทโลเมียร์กับความเสี่ยงที่เพิ่มขึ้นของการเกิดโรคอัลไซเมอร์ (Alzheimer’s disease, AD) โรคความเสื่อมของระบบประสาทที่พบได้บ่อยที่สุดโรคหนึ่ง นอกจากนี้ยังมีรายงานว่าความยาวเทโลเมียร์ในเซลล์เม็ดเลือดขาวที่สั้นลงมีความเชื่อมโยงกับความเสี่ยงที่สูงขึ้นต่อการพัฒนาของโรคอัลไซเมอร์ และการสั้นลงของเทโลเมียร์มีบทบาทสำคัญต่อการเกิดโรคนี้
แม้ว่าในปัจจุบันกลไกที่ว่านี้ยังไม่เป็นที่เข้าใจแน่ชัด แต่มีสมมติฐานหลายข้อที่แสดงถึงความเชื่อมโยงดังกล่าว เช่น เรื่องความชราและการอักเสบของเซลล์ (Cellular Senescence and Inflammation) การสั้นลงของเทโลเมียร์สามารถนำไปสู่ภาวะเซลล์ชรา เซลล์จะหยุดการแบ่งตัวอย่างถาวร และหลั่งสารไซโตไคน์ (cytokine) ที่ก่อให้เกิดการอักเสบเรื้อรัง ซึ่งอาจส่งผลต่อภาวะเสื่อมของระบบประสาทได้ เทโลเมียร์ที่สั้นเกินไปอาจทำให้เกิดความไม่เสถียรของสารพันธุกรรม (Genomic Instability) ซึ่งเพิ่มความเสี่ยงต่อการทำงานที่ผิดปกติและการตายของเซลล์ประสาท ซึ่งเป็นอีกปัจจัยสำคัญของโรคอัลไซเมอร์ นอกจากนี้เทโลเมียร์ที่สั้นลงยังทำให้ความสามารถในการฟื้นฟูลดลง (Reduced Regenerative Capacity) ได้แก่ ความสามารถในการฟื้นฟูของเซลล์ต้นกำเนิดประสาท (neural stem cell) ส่งผลให้สมองสามารถซ่อมแซมและบำรุงรักษาเครือข่ายเซลล์ประสาทลดลง นำไปสู่การเสื่อมถอยของการรับรู้และจดจำ
จากความสัมพันธ์ของการสั้นลงของเทโลเมียร์กับโรคอัลไซเมอร์ที่เป็นไปได้นี้ ชี้ให้เห็นถึงบทบาทที่สำคัญของเทโลเมียร์ต่อการเกิดโรคความเสื่อมของระบบประสาท ซึ่งต้องมีการศึกษาวิจัยเพิ่มเติมมากขึ้นเพื่ออธิบายกลไกนี้ และสำรวจแนวทางการรักษาใหม่ๆที่มุ่งเน้นไปที่การรักษาความยาวของเทโลเมียร์ต่อไป
อ่านเพิ่มเติม
- Fitzpatrick, A.L., Kronmal, R.A., Gardner, J.P., Psaty, B.M., Jenny, N.S., Tracy, R.P., Walston, J., Kimura, M. and Aviv, A., 2007. Leukocyte telomere length and cardiovascular disease in the cardiovascular health study. American Journal of Epidemiology, 165, 14–21.
- Deng, Y., Li, Q., Zhou, F., Li, G., Liu, J., Lv, J., Li, L. and Chang, D., 2022. Telomere length and the risk of cardiovascular diseases: A Mendelian randomization study. Frontiers in Cardiovascular Medicine, 9, 1012615.
- Masi, S., D’Aiuto, F., Martin-Ruiz, C., Kahn, T., Wong, A., Ghosh, A.K., Whincup, P., Kuh, D., Hughes, A., Von Zglinicki, T. and Hardy, R., 2014. Rate of telomere shortening and cardiovascular damage: a longitudinal study in the 1946 British Birth Cohort. European Heart Journal, 35, 3296–3303.
- Xiong, L., Yang, G., Guo, T., Zeng, Z., Liao, T., Li, Y., Li, Y., Chen, F., Yang, S., Kang, L. and Liang, Z., 2023. 17-year follow-up of association between telomere length and all-cause mortality, cardiovascular mortality in individuals with metabolic syndrome: results from the NHANES database prospective cohort study. Diabetology & Metabolic Syndrome, 15, 247.