เซลล์นักฆ่าในระบบภูมิคุ้มกัน
( Killer cells in the immune system )
ทำความรู้จักกับเซลล์นักฆ่า (Killer cells)
เซลล์นักฆ่า (Killer cells) คือ เซลล์ภูมิคุ้มกัน (Immune cells) หรือเซลล์เม็ดเลือดขาว (Leukocytes) ประเภทหนึ่งที่เป็นองค์ประกอบสำคัญของระบบภูมิคุ้มกัน (Immune system) และมีหน้าที่ในการกำจัดสิ่งแปลกปลอมในร่างกาย เช่น เซลล์มะเร็ง เซลล์ที่ติดเชื้อไวรัส เป็นต้น
แบ่งออกเป็น 4 ชนิด คือ
- เซลล์เพชฌฆาต (Natural killer (NK) cells) หรือ NK cell คือ เซลล์เม็ดเลือดขาวประเภทลิมโฟไซต์ (Lymphocytes) ที่เป็นเซลล์ในระบบภูมิคุ้มกันโดยกำเนิด (Innate immune system) พบได้ร้อยละ 5 ถึง 20 ของลิมโฟไซต์ทั้งหมดในระบบไหลเวียน สามารถกำจัดสิ่งแปลกปลอมได้ทันทีโดยไม่จำเป็นต้องผ่านกระบวนการเรียนรู้หรือจดจำก่อนล่วงหน้า
- T cells (Killer T cells หรือ Cytotoxic T cells) คือ เซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดลิมโฟไซต์ ที่เป็นองค์ประกอบสำคัญของระบบภูมิคุ้มกันแบบจำเพาะ (Adaptive immune system) พบได้ร้อยละ 20 ถึง 30 ของ T cells ทั้งหมดในระบบไหลเวียน สามารถกำจัดสิ่งแปลกปลอมได้เมื่อมีการเรียนรู้จดจำสิ่งแปลกปลอมก่อนล่วงหน้า
- Natural killer T (NKT) cells เป็นกลุ่มย่อยของ T cells ที่มีลักษณะผสมผสานกันของทั้ง NK cell และ T cell สามารถสร้างและปล่อยสารส่งสัญญาณระหว่างเซลล์ที่เรียกว่า “ไซโตไคน์ (Cytokines)” และกำจัดเซลล์แปลกปลอมได้ทันทีเหมือนเซลล์เพชฌฆาต (NK cell) พบได้น้อยกว่าร้อยละ 1 ของเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดนิวเคลียสเดียว
- Gamma delta T cells (γδ T cells) เป็นอีกกลุ่มย่อยของ T cells ที่มีกลุ่มโปรตีนบนผิวเซลล์ (Receptors) ที่ต่างไปจาก T cells ซึ่ง γδ T cells สามารถจดจำสารก่อภูมิต้านทาน (Antigens) ได้หลากหลายชนิด ทำหน้าที่ในการกำจัดเซลล์ติดเชื้อและเซลล์มะเร็งในช่วงต้น พบได้ราวร้อยละ 1 ถึง 5 ของ T cell ทั้งหมดในระบบไหลเวียน
ทางเลือกในการฟื้นฟู เสริมประสิทธิภาพการรักษาโรคมะเร็งร่วมกับแนวทางหลัก
(การผ่าตัด รังสีรักษา เคมีบำบัด และอื่น ๆ )
เซลล์นักฆ่าแบบผสมผสาน Integrative killer cells
ประกอบด้วย NK cells + CIK cells + T cells
หลักการคือนำเลือดผู้ป่วยออกมาคัดแยกเซลล์ชนิด PBMC มาเพาะเลี้ยงทางห้องปฏิบัติการทางการแพทย์ จนได้ปริมาณมากพอ แล้วจึงฉีดเซลล์ภูมิคุ้มกันนี้กลับเข้าสู่ร่างกายผู้ป่วยเพื่อเพิ่มภูมิคุ้มกัน เนื่องจากเป็นการใช้เซลล์ของผู้ป่วยเอง (Autologous cells) จึงมีผลข้างเคียงน้อย และไม่จำเป็นต้องนอนโรงพยาบาล ช่วยเสริมประสิทธิภาพการรักษาโรคมะเร็งร่วมกับแนวทางหลัก เป็นการกระตุ้นให้เซลล์ภูมิคุ้มกันในร่างกายมีประสิทธิภาพ สร้างสมดุลระบบภูมิคุ้มกัน ในการกำจัดเซลล์มะเร็ง
องค์ประกอบของเซลล์นักฆ่าแบบผสมผสานและคุณสมบัติ
- Natural Killer cells หรือ NK cells เป็นตัวหลักในการทำหน้าที่ในการกำจัดเซลล์มะเร็งและ เชื้อไวรัส
- Cytokine induce Killer cells หรือ CIK cells คือ เซลล์เม็ดเลือดขาวที่ผ่านการกระตุ้นด้วย antigen และ/หรือ Cytokine สามารถทำลายเซลล์มะเร็งได้โดยไม่ต้องอาศัยกลไก Major Histocompatibility complex (MHC)
- T cells คือ เซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดหนึ่งเมื่อได้รับการกระตุ้นด้วย antigen จะเปลี่ยนเป็น helper T cells หรือ CD4, Cytotoxic T cells หรือ CD8 ทำหน้าที่ในการกำจัดเซลล์มะเร็ง เชื้อโรค เชื้อไวรัส และสิ่งแปลกปลอมต่าง ๆ
การฟื้นฟูสุขภาพด้วย Lymphokine-activated killer cell หรือ LAK cell
คือวิธีการนำ lymphocytes มาเลี้ยงในห้องปฏิบัติการทางการแพทย์ แล้วกระตุ้นด้วย IL-2 หลังจากนั้นเซลล์จะเปลี่ยนเป็น Lymphokine-activated killer cell (LAK Cell) ซึ่งมีคุณสมบัติช่วยควบคุมการเพิ่มจำนวนและการทำหน้าที่ของ T- cells ซึ่งเป็นภูมิคุ้มกันที่จัดการกับเซลล์มะเร็ง จึงมีการนำ LAK Cells มาใช้ฟื้นฟูหรือเสริมประสิทธิภาพการรักษาโรคมะเร็งบางชนิด เช่น การใช้ร่วมกับวัคซีนมะเร็ง Cancer Vaccine (WT1-DC) เป็นต้น และสามารถนำมากระตุ้นเพื่อเพิ่มจำนวนของ T-cells ในร่างกายของคนไข้ที่ตรวจพบว่า มีค่า T- cells ในร่างกายต่ำกว่ามาตรฐาน